Medya Özgürlüğü Acil Müdahale (MFRR) paydaşları olarak Türkiye’nin önde gelen mizah dergilerinden Leman’ın dört çalışanının tutuklanmasını şiddetle kınıyoruz. Muhafazakâr grupların rahatsız edici olduğunu iddia ettiği bir karikatürün yayımlanmasının ardından dergiye yönelik hukuki, mali ve fiziki baskılar fazlasıyla endişe verici.
Leman’ın 26 Haziran tarihli sayısında yayımlanan karikatürde Muhammed ve Musa adında iki kişi, bombalanan bir şehrin üzerinde birbirlerine selam veriyor. Leman’ın açıklamasında karikatürün, İsrail’in Gazze saldırılarını eleştirmek üzere çizildiği, dini figürleri temsil ya da kutsal değerleri aşağılama amacı güdülmediği belirtildi. Açıklamaya rağmen büyümeye devam eden tepkiler bakanların sosyal medya paylaşımlarıyla başladı; şiddet içerikli protestolar, yasal işlem yapılması ve derginin kapatılması tehditleriyle devam etti.
Leman, sonraki üç gün boyunca sosyal medyada yoğun bir öfkenin hedefi haline geldi ve X platformunda #LemanDergisiKapatılsın etiketiyle 345 binden fazla paylaşım yapıldı. Cumhurbaşkanı, İçişleri Bakanı, Adalet Bakanı ve İstanbul Valisi gibi üst düzey siyasi isimlerin yanı sıra dini yetkililer de dergiyi alenen kınadı.
1 Temmuz’da ise yüzlerce öfkeli protestocu, Leman’ın İstanbul’daki binası önünde toplandı. Binaya saldırıların başlamasının ardından polis plastik mermi ve biber gazıyla müdahale etti. Protestocular, “Peygamberimiz için her şeyi yaparız. Ölürüz, öldürürüz!” sloganları attı.
Olayların ardından “halkı kin ve düşmanlığa tahrik” ve “dini değerleri alenen aşağılama” suçlamalarıyla dergi hakkında adli soruşturma başlatıldı. Yazı işleri müdürü Zafer Aknar, grafiker Cebrail Okçu, karikatürist Doğan Pehlevan ve müessese müdürü Ali Yavuz, ters kelepçeyle gözaltına alındı.
2 Temmuz’da ise dört çalışan da “halkı kin ve düşmanlığa tahrik” ve “dini değerleri aşağılama” suçlamalarıyla tutuklandı. Doğan Pehlevan ayrıca “cumhurbaşkanına hakaret” ile de suçlandı.
Ayrıca, dergi hakkında bir mali soruşturma da başlatıldı. Leman’ın Fransa’da yaşayan sahibi ve bir üst düzey yöneticisi hakkında yakalama kararı çıkarıldı. Karikatür dergisinin yabancı kaynaklardan mali destek alıp almadığının araştırılması, yurt dışından fon alan kuruluşlara yönelik yönelik tartışmalı “etki ajanlığı” yasa tasarısıyla da paralellikler taşıyor.
Aynı gün İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Leman’ın 26 Haziran tarihli sayının toplatılmasına karar verdi. Ayrıca İstanbul 5. Sulh Ceza Hakimliği, derginin internet sitesine Türkiye genelinde erişim engeli getirerek dergiyi sansürlemeye yönelik girişimlere bir yenisini ekledi.
Endişe verici bir diğer gelişmeyse, 3 Temmuz’da yayın denetleme kurumu RTÜK’ün, ekonomist Dr. Murat Kubilay’ın karikatürle ilgili yorumları nedeniyle Sözcü TV’ye idari para cezası ve beş programlık yayın durdurma cezası vermesi oldu. RTÜK, “toplumu aydınlanmacılar ve gericiler diye ikiye ayırma” ve “kutuplaşmayı körükleme” gerekçeleriyle bu kararı aldığını açıkladı.
Yargının suistimal edildiği bu tür kampanyalar, ağır basın özgürlüğü ihlali sayılır ve Türkiye’deki yetkililerin bağımsız medyayı susturmak amacıyla cezai ve idari hukuku bir silah olarak kullanmaya devam ettiğini gösteriyor.
Yaşananlar, Türkiye’de basın özgürlüğünün nasıl gerilediğinin sembolik bir örneği. Yetkililer siyasi soruşturma, mali baskı ve kuruluşları kamuoyu önünde karalayan kampanyalarla eleştirel ve bağımsız sesleri hedef almaya devam ediyor.
MFRR paydaşları, tutuklanan tüm Leman çalışanlarının derhal serbest bırakılmasını ve karikatürle ilgili tüm suçlamaların düşürülmesini talep ediyor. Yetkilileri dergiye yönelik siyasi, hukuki ve mali tacizlere son vermeye, gazete ve çalışanlarının güvenliğini sağlama yükümlülüklerini yerine getirmeye davet ediyoruz.
İmzacılar:
Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI)
ARTICLE 19
Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi (ECPMF)
Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ)
Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT)
Bu açıklama, Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen ve AB Üye Devletleri ile aday ülkelerdeki basın ve medya özgürlüğü ihlâllerini belgeleyen Avrupa çapında bir mekanizma olan Medya Özgürlüğü Acil Müdahale (MFRR) kapsamında Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) tarafından hazırlanmıştır.
